مفاهيم کلمه "ولايت" متعدّد است و به نايب و امام و وليّ و وصيّ اطلاق می شود. اين کلمه در مقام الوهيّت و مظهريّت و جانشينی مظاهر الهيّه به کار می رود. در آيه فوق جمال اقدس ابهی انذار می فرمايند که مبادا در اين ظهور بديع که حقيقت ولايت اللّه است چنين مفاهيمی سبب احتجاب ناس از سلطنت مهيمنه الهيّه گردد.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱۶٧
حاجی محمّد کريم خان کرمانی (حدود ١٨١٠ تا ١٨٧٣ ميلادی) بعد از فوت سيّد کاظم رشتی که وصيّ و جانشين شيخ احمد احسائی بود خود را رهبر شيخيّه می دانست (يادداشتهای شماره ۱٧۱ و ۱٧۲) و به ترويج تعاليم شيخ احمد می پرداخت. عقايدی که ابراز می داشت بين هواداران و مخالفانش هر دو سبب گفتگو و مجادله می شد.
حاجی محمّد کريم خان از اعلم علمای عصر خود محسوب می شد و صاحب تأليفات و رسالات متعدّد در رشته های مختلف علمی رايج در زمان خود بود و با امر حضرت اعلی و حضرت بهاءاللّه با جديّت تامّ مخالفت می ورزيد و در رسالات خود به حضرت اعلی و تعاليم مبارکه‌اش اعتراض می کرد. جمال مبارک در کتاب مستطاب ايقان لحن و اسلوب کلام و مندرجات کتب او را محکوم و مخصوصاً يکی از آثارش را که شامل نسبت هائی ناروا به حضرت اعلی بود مردود شمرده‌اند. حضرت ولىّ امراللّه مشارٌاليه را بی نهايت جاه طلب و مزوّر توصيف نموده و می فرمايند که به دستور شاه در يکی از رسالاتش به امر بديع و تعاليم آن مغرضانه حمله نمود.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧٠
حضرت بهاءاللّه در ستايش مقام علماء در کتاب عهدی می فرمايند: طوبی للامرآء و العلمآء فی البهآء. حضرت ولىّ امراللّه در باره اين بيان مبارک می فرمايند:
علماء در اين کور مقدّس در يک مقام ايادی امراللّه و در مقام ديگر مبلّغين و ناشرين امر که در سلک ايادی نباشند ولی رتبه اولی را در تبليغ حايز. مقصود از امراء اعضاء بيت العدل محلّی و ملّی و بين المللی است. وظايف هر يک از اين نفوس من بعد معيّن گردد.
حضرت بهاءاللّه افرادی را به سمت ايادی امراللّه منصوب و مسئوليتهائی را به آنان محوّل فرمودند. از جمله وظايف خاصّ ايادی حفظ و صيانت و تبليغ و انتشار امراللّه است. در ﴿تذکرة الوفاء﴾ حضرت عبدالبهاء چند تن از وجوه مؤمنين را به عنوان ايادی نام بردند و در الواح مبارکه وصايا مقرّر فرمودند که حضرت ولىّ امراللّه نفوسی را به اراده خود به سمت ايادی امراللّه منصوب سازند. حضرت ولىّ امراللّه در وهله اولی عدّه‌ای از نفوس را پس از وفاتشان به مقام ايادی امراللّه مفتخر فرمودند و سپس در سالهای اخير دوره ولايت سی و دو نفس مبارک را در قارّات خمسه به اين سمت منصوب نمودند . در سنوات بين صعود حضرت ولىّ امراللّه در ١٩۵٧ و انتخاب بيت العدل اعظم در ۱٩۶۳حضرات ايادی امراللّه وظيفه مفوّضه مقدّسه خود را در حراست و صيانت جامعه جهانی بهائی ايفا نمودند (يادداشت شماره ۶٧). در نوامبر سال ۱٩۶۴ بيت العدل اعظم اعلام داشتند که وضع قراری جهت تعيين و انتصاب ايادی امراللّه ممکن نيست و در عوض در سنه ١٩۶۸ مقرّر داشتند که برای ادامه وظايف صيانت و ترويج امراللّه که به حضرات ايادی محوّل شده بود هيأتهای مشاورين قارّات تشکيل گردد و نيز دارالتّبليغ بين المللی را در ارض اقدس در سنه ١٩٧٣ تأسيس نمودند.
بيت العدل اعظم مشاورين عضو دارالتّبليغ و مشاورين قارّات را انتخاب می نمايند و مشاورين قارّات اعضاء هيأتهای معاونت را تعيين می نمايند. جميع اين نفوس در رتبه "علماء" که در بيان حضرت ولىّ امراللّه مذکور است قرار می گيرند.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧۳
حضرت بهاءاللّه حقّ تبيين آثار مبارکه را به حضرت عبدالبهاء عنايت فرموده‌اند (به يادداشت شماره ۱۴۵ نيز مراجعه شود).
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧۴
در اين آيه و آيه بعد از آن حضرت بهاءاللّه يکی از ايراداتی را که بعضی از بابيان در انکار موعود بيان به آن تمسّک جستند رد فرموده‌اند. اعراض آن گروه متّکی به لوحی از حضرت اعلی بود که در رأس آن مرقوم فرموده بودند: در مکتب خانه من يظهره اللّه منوّر فرمايند. اين لوح در ﴿منتخبات آيات از آثار حضرت نقطه اولی﴾ به چاپ رسيده است.
به نظر اين نفوس چون سنّ مبارک حضرت بهاءاللّه دو سال از حضرت اعلی بيشتر بوده وصول لوح در "مکتب خانه" ممکن نبوده است.
بنا به بيان حضرت بهاءاللّه مطلب مزبور اشاره به وقايعی است که در عوالم روحانی که ما فوق عالم وجود است به ظهور رسيده.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧۵
حضرت اعلی در لوح مبارک خطاب به "من يظهره اللّه" می فرمايند: انّ البيان... هدية منّی اليک به ﴿منتخبات آيات از آثار حضرت نقطه اولی﴾ رجوع شود.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧۵
اشاره است به پيروان حضرت اعلی.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧۶
حضرت ولىّ امراللّه در تواقيعی که حسب الامر مبارک صادر گشته مفاهيم و معانی حروف "کاف" و "نون" را به اين مضمون بيان فرموده‌اند: کلمه "کن" متشکّل از دو حرف "کاف" و "نون" است که اشاره‌ای است به کلمه خلّاقه خداوند که آفرينش به امر او به وجود می آيد و نيز حاکی از قدرت مظهر ظهور الهی و قوّه عظيم روحانی او است.
در قرآن مجيد کلمه "کن" به معنای صدور حکم خداوند در ايجاد و خلقت آمده است.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱٧٧
در کتاب مبارک بيان فارسی حضرت اعلی می فرمايند: طوبی لمن ينظر الی نظم بهآءاللّه و يشکر ربّه فانّه يظهر و لا مردّ له من عند اللّه فی البيان. حضرت ولىّ امراللّه اين "نظم" را همان نظم بديعی می دانند که جمال مبارک در کتاب مستطاب اقدس اصول و احکامی را که کافل اجرای اين نظم عظيم است نازل و در توصيفش می فرمايند: قد اضطرب النّظم من هذا النّظم الاعظم.
خصوصيات نظم بديع جهانی در آثار جمال مبارک و حضرت عبدالبهاء و تواقيع حضرت ولىّ امراللّه و دست خطهای بيت العدل اعظم مشروحاً بيان گرديده است. مؤسّسات نظم اداری بهائی که در حال حاضر داير است و به منزله اساس بنيان نظم بديع حضرت بهاءاللّه محسوب در آينده ايّام به مرحله بلوغ خواهد رسيد و به اتّحاديّه جهانی بهائی مبدّل خواهد شد. در اين مورد حضرت ولىّ امراللّه فرموده‌اند که اين نظم اداری همينکه اجزاء مرکّبه و تأسيسات اصليّه‌اش با کمال اتقان و جدّيت شروع به فعّاليت نمود دعوی خود را مبرهن داشته ثابت خواهد کرد که نه تنها قابليت آن را دارا است که به منزله هسته نظم بديع الهی محسوب گردد بلکه نمونه کامل آن است و بايد در ميقات خود عالم انسانی را فرا گيرد.
برای اطّلاع بيشتر در باره سير تکاملی نظم اداری به تواقيع حضرت ولىّ امراللّه که در ﴿نظم بديع جهانی حضرت بهاءاللّه﴾ منتشر شده رجوع شود.
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱۸۱
اين آيه اشاره به ميرزا يحيی معروف به صبح ازل، يکی از برادران ناتنی حضرت بهاءاللّه است که از هيکل اقدس سنّاً جوانتر بود و به مخالفت با آن حضرت و امر مبارکش قيام کرد. حضرت اعلی ميرزا يحيی را تعيين فرمودند که تا قبل از ظهور قريب الوقوع موعود بيان زعامت اسمی جامعه بابی را عهده دار شود. ميرزا يحيی به اغوای سيد محمّد اصفهانی (يادداشت شماره ۱٩۲) به امر حضرت اعلی خيانت کرد و مدّعی جانشينی آن حضرت شد و بر ضدّ حضرت بهاءاللّه توطئه کرد، حتّی در صدد قتل هيکل اطهر برآمد. وقتی جمال مبارک رسماً امر خود را در ادرنه به او اعلان فرمودند ميرزا يحيی در جواب، ادّعای مظهريّت نمود ولی عاقبة الامر به جز عدّه معدودی که به او گرويدند و به ازلی معروف شدند جميع، ادّعاهای او را رد نمودند (يادداشت شماره ۱٧٧). حضرت ولىّ امراللّه او را مرکز نقض عهد حضرت اعلی توصيف فرمودند. (رجوع شود به ﴿گاد پاسز بای﴾، فصل دهم.)
- مصدر: كتاب اقدس - بند ۱۸۴
